De fipronilcrisis of de eiercrisis is een voedselschandaal dat aan het licht kwam in 2017. Kippeneieren en afgeleide pro-ducten in 45 landen bleken het voor de mens schadelijke insecticide fipronil te bevatten.[1] De handel in eieren werd hier-door ernstig getroffen.[2]
Geschiedenis
Nederland en België
Het Belgische Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) stelt in een chronologisch overzicht van 9 augustus 2017[3] dat uit nota's v.d.Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit(NVWA)aan haar minister blijkt dat de Nederlandse overheid al in november 2016 op de hoogte was van de problematiek van fipronil en het gebruik ervan in de Nederlandse pluimveesector.De NVWA stelt zelf dat ze in november 2016 een anonieme tip kreeg, maar dat er op dat mo-ment geen aanwijzingen waren voor acute risico's.[4] Op 1 juni 2017 bracht een Belgische pluimveehouder na eigen onder-zoek het FAVV ervan op de hoogte dat er mogelijk een probleem was met het gebruik van fipronil in de pluimveehouderij. Het FAVV stelde naar aanleiding hiervan een onderzoek in.[5] Op 2 juli werd fipronil gevonden in een pluimveebedrijf in
Sint-Niklaas.Een waarschuwing voor mogelijke besmetting van Nederlandse pluimveebedrijven werd reeds op 19 juni door het Belgische FAVV aan de Nederlandse NVWA doorgegeven.[6] Er werd ook bericht dat met fipronil besmette eieren mogelijk reeds in '16 in de handel waren gekomen.[7] Het feit dat deze voor mensen toxische stof niet systematisch door
de Belgische en Nederlandse controleorganen werd opgespoord maar pas na een eigen interne controle door een Belgisch pluimveebedrijf werd ontdekt, lokte verontwaardiging uit.[8][9] De laattijdige, gebrekkige en tegenstrijdige communicatie van zowel het Belgische Federaal Agentschap voor de Veiligheid v.d.Voedselketen (FAVV) als de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zorgden voor verwarring en onrust bij politici,consumenten(organisaties) en pluimveehouders.[10][11]Op 20 juli'17 deed de Belgische Justitie een inval in Weelde, bij het bedrijf Poultry-Vision dat de fipronil aan het
Barneveldse bedrijf Chickfriend had geleverd.[12][13][14] De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit maakte op 22 juli 2017 bekend dat ze de verboden toepassing in de pluimveesector aan het onderzoeken was. Zeven bedrijven waren inmid-dels geblokkeerd wegens besmetting van hun eieren met fipronil. Van drie daarvan werden de eieren teruggehaald bij de handel.[15] Het voor kippenstallen toegestane bestrijdingsmiddel tegen bloedluis Dega 16, een natuurlijk product op basis van menthol en eucalyptus, bleek door Poultry-Vision te zijn vermengd met het fipronil. De Nederlandse Vof Chickfriend bleek willens en wetens dit mengsel te hebben gebruikt bij honderden pluimveebedrijven in Nederland, België en Duits-land.[16][17][18] Als gevolg daarvan raakten de eieren daar besmet met fipronil.[19] Consumptie van die eieren werd na het ontdekken van de vervuiling door de instanties afgeraden, ze werden uit de verkoop genomen.[20] De NVWA publi-ceerde op haar website een lijst van eicodes van de betrokken pluimveebedrijven.[21] In België stelden oppositiepartijen
Groen en sp.a zich vragen bij de communicatie door het FAVV, dat in juni op de hoogte was van een Belgisch pluimveebe-drijf dat mogelijk door een fipronil-besmetting was getroffen, maar dit nog wekenlang stilhield.[22] Tijdens de in spoed-zitting bijeengekomen Kamercommissies Landbouw en Volksgezondheid op 9 augustus stelde de Belgische minister van landbouw Ducarme dat België de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) drie keer had aangemaand voor het informatie kreeg over Chickfriend en dat dit de eerder opgelopen vertraging in het onderzoek verklaarde.[23] Circa 200 bedrijven, 20% v.h.totaal, worden door de NVWA in Nederland maandenlang geblokkeerd en honderden miljoenen eieren worden in september 2017 nog steeds vernietigd.[24] Ruim 1,5 milj. kippen werden geruimd.[25] In een brief aan de Twee-de Kamer op 10 augustusschreven minister Schippers en staatssecretaris Van Dam dat het kabinet bewust geen melding had gemaakt van een melding bij de NVWA in november 2016 tijdens een bevraging door de Kamer een week eerder, om-dat de tip deel uitmaakte van een al lopend strafrechtelijk onderzoek.[26] Op 11 augustus 2017 werd de woning van Nick H., één van de verdachten en tevens tipgever, door de politie doorzocht. Nick H.is de eigenaar van Profarma,een groothan-del in chemicaliën bestemd voor de bio-industrie.[27] Op dezelfde dag pakte de NVWA de beide bestuurders van Chick-friend op en doorzocht diverse panden.[28] De NVWA publiceerde tevens het "Advies volksgezondheidsrisico's fi-pronil, deel 1 ei en eiproducten".[29] Op 23 augustus 2017 gaf de Nederlandse regering aan oud-minister Winnie Sorgdrager op-
dracht om de fipronilcrisis te onderzoeken.[30] De onderzoeksopzet werd op 11 september in detail aan de Tweede Kamer gezonden.[31] De onderzoeksvragen werden al in detail in 4 hoofdstukken geformuleerd. Ook de NCAE, de Nederlandse Controle Autoriteit Eieren moet worden onderzocht. De Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid startte op 8 augus-tus al een eigen onafhankelijk onderzoek.[32][33] Op 13 september bracht de NVWA een tussenstand naar buiten. 271 stallen waren vrijgegeven omdat kippen en eieren fipronilvrij zijn, 114 stallen waren geruimd en 226 stallen waren geblok-keerd: die mogen (nog) geen kippen en broedeieren verkopen.[34]
Andere landen
Ook Duitsland werd getroffen door het schandaal. Volgens het ministerie van Landbouw waren "minstens drie miljoen be-smette eieren" geleverd aan bedrijven in het land. Supermarktketens als REWE en Aldi haalden verdachte eieren uit de winkelrekken.[35] Op 11 augustus bleken in nog eens tientallen landen besmette eieren te zijn aangetroffen, waaronder
Zwitserland en China (Hongkong).[36]. Begin september 2017 werden 45 landen gerapporteerd, waaronder 26 landen binnen de EU.[1] Het Zuid-Koreaanse ministerie van landbouw meldde op 14 augustus dat verhoogde concentraties fipronil in eieren werden vastgesteld. Deze eieren bleken afkomstig te zijn van leghenbedrijven uit Cheorwon County en Namyang-ju, twee gebieden in de omgeving van de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul.[37] Ook heeft het NVWA bevestigd dat fipr-onil is aangetroffen in geïmporteerde eieren uit Polen en dat die in Neder-land worden gebruikt in onder andere restau-rants en in Poolse winkels worden verkocht.[38]
Waargenomen concentraties fipronil
De maximale residulimiet (MRL) voor fipronil op basis van VERORDENING (EU) Nr.1127/2014 VAN DE COMMISSIE van 20 oktober 2014 is 0,005 mg/kg voor eieren. Dit is de productnorm voor eieren. Voor het in werking treden op 1 januari 2016 v.d.strengere normen betreffende fipronil bedroeg deze MRL nog 0,015 mg/kg.[39][40]De veiligheidsnorm voor fi-pronil wordt bepaald door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), die de aanvaardbare dagelijkse inname
(ADI) heeft gezet op 0,0002 milligram fipronil per kilogram lichaamsgewicht en de acute referentiedosis (ARfD) op 0,009 milligram per kilogram lichaamsgewicht, of omgerekend 0,72mg fipronil voor een volwassen persoon van 80 kg.[41] Een ge-middeld kippenei weegt rond de 66 gram, een kilogram eieren bevat dus ongeveer 15 eieren. Volgens diverse toxicologen in België en Nederland is de kans op gezondheidsproblemen na consumptie van met fipronil verontreinigde eieren klein[42] en heeft men bij een normale consumptie (maximaal 8 eieren per dag) niets te vrezen.[43] Toch zouden eieren met een fipro-nilgehalte hoger dan 0,72 mg/kg negatieve gezondheidseffecten kunnen hebben.[44][45] In augustus 2017 meldden de NVWA en het FAVV dat zowel in België als in Nederland een lot van eieren werd aangetroffen waarvan de kritische grens-waarde van 0,72 milligram per kilogram ei was overschreden. In dezelfde maand werd in Italië een partij Roemeense eie-ren met een concentratie van 1,20 mg per kg ei aangetroffen. Volgens het Italiaanse ministerie van Volksgezondheid vorm-de dit een "serieus risico" voor de volksgezondheid. [46]
Externe links
-
(de) - www.verbraucherzentrale.de Rückruf: Fipronil in Eiern und Ei-Produkten
Bronvermelding
Referenties
-
↑ Omhoog naar: a b Fipronil eieren in 45 landen aangetroffen. Pluimveeweb (2017-09-5) Geraadpleegd op 2017-09-12
-
Omhoog ↑ Duitsland roept België op het matje over kippencrisis.De Standaard (2017-08-6)Geraadpleegd op 2017-08-8
-
Omhoog ↑ Chronologie onderzoek fipronil (pdf), FAVV 9 augustus 2017, p. 12.
-
Omhoog ↑ https://www.nvwa.nl/onderwerpen/biociden/vraag-en-antwoord/kennis-nvwa-fipronil-in-eieren
-
Omhoog ↑ Hoe het eierschandaal uitdijt, De Standaard, geraadpleegd op 7 augustus 2017
-
Omhoog ↑ bnr.nl, 3 augustus 2017, 'Eierproblematiek al op 19 juni bekend bij NVWA'
-
Omhoog ↑ Poppelmonde, Jef, Ook Nederland controleerde nooit op fipromil, De Standaard, 7 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Huyghebaert, Pieterjan, Cardoen, Sandra en De Wolf, Ludwig, Midden mei wist niemand dat er zich een pro-bleem zou stellen met fipronil, VRT, Deredactie, 8 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Artikelenreeks, Het Parool, 3 augustus-8 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Minister Ducarme haalt uit naar Nederlanders; Directeur FAVV: "Altijd geprobeerd duidelijk te communi-ceren", De Standaard, 9 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Morgen, 8 augustus 2017, Hoe twee joviale kerels ons in fipronilcrisis stortten
-
Omhoog ↑ nrc.nl, 'Bedrijf Chickfriend kocht bewust verboden gif', NRC Handelsblad, 4 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Oppositie België wil spoedberaad over eieren, De Telegraaf, 6 augustus 2017
-
Omhoog ↑ 'België moest Nederland drie keer manen voor info fipronil', Algemeen Dagblad, 9 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Verslag schriftelijk overleg Tweede Kamer 18 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Kabinet zei bewust niets over fipronil-tip van vorig jaar, Nos.nl, 10 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Bizarre wending in onderzoek gifeieren, De Telegraaf, 11 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Bestuurders Chickfriend opgepakt in onderzoek naar fipronilschandaal, NRC Handelsblad, 10 aug. 2017
-
Omhoog ↑ Advies volksgezondheidsrisicos fipronil deel 1 ei en ei-producten
-
Omhoog ↑ Oud-minister Sorgdrager gaat onderzoek naar besmette eieren leiden
-
Omhoog ↑ Onderzoeksopzet ‘evaluatie crisis fipronil in eieren’ (bijlage bij Kamerstukken II 2016/17, 26 991, nr. 491).
-
Omhoog ↑ Kamerstukken II 2016/17, 26 991, nr. 491 (brief van de ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van Economische Zaken aan de Voorzitter van de Tweede Kamer, 5 september 2017).
-
Omhoog ↑ fipronil-in-voedselketen Onderzoeksraad v.Veiligheid, website Onderzoeksraad, geraadpleegd op 26 sep.'17
-
Omhoog ↑ Fipronil lastig te verwijderen, helft stallen schoon, Nos.nl, 14 september 2014
-
Omhoog ↑ Fipronil in eieren: de zaak gaat door in België, Nederland en Duitsland, Landbouwleven, geraadpleegd op 9 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Crisis met besmette eieren treft zeker zeventien landen, NU.nl, 11 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Fipronil contaminated eggs detected at another farm in South Korea
-
Omhoog ↑ NVWA bevestigt ook fipronil in geïmporteerde eieren uit Polen
-
Omhoog ↑ https://www.diervoederketen.nl/images/europese-regelgeving/2.3-2.283.pdf VERORDENING (EU) Nr. 1127/2014 VAN DE COMMISSIE van 20 oktober 2014
-
Omhoog ↑ http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2005R0396:20080410:NL:PDF
-
Omhoog ↑ Ministerie van Volksgezondheid, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Advies volksgezondheidsrisico's door fipronil in eieren en en eiproducten, deel 1
-
Omhoog ↑ https://www.evmi.nl/mensen-en-bedrijven/kans-fipronil-eieren-gezondheidsproblemen-oplevert-is-uiterst-klein/
-
Omhoog ↑ Eiercrisis wordt regeringszaak, De Morgen, 9 augustus 2017
-
Omhoog ↑ Ministerie van Economische Zaken, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Vragen en antwoorden fipronil in eieren van leghennen voor consumenten
-
Omhoog ↑ http://www.afsca.be/persberichten/2017/2017-08-08.asp
-
Omhoog ↑ Schandaal breidt zich uit: fipronil ook gebruikt in andere Europese landen