top of page

De gregoriaanse kalender, genoemd naar paus Gregorius XIII die hem in 1582 afkondigde, is in bijna alle landen v.d.

wereld de officiële kalender, al zijn er wel landen die daarnaast voor religieuze doeleinden een andere kalender ge-bruiken. De gregoriaanse kalender is een aanpassing v.d.voordien gebruikte juliaanse kalender. De aanpassing heeft betrekking op het systeem van schrikkeljaren en zorgt ervoor dat het gemiddelde kalenderjaar minder afwijkt van het gemiddelde tropische jaar. De gregoriaanse kalender maakt net als de juliaanse kalender gebruik v.d.Christelijke jaartelling.

Systeem

In de juliaanse kalender is ieder jaartal dat deelbaar is door 4 een schrikkeljaar. Het gemiddelde kalenderjaar telt daardoor exact 365,25 dagen. Een tropisch jaar duurt ongeveer 365,2422 dagen. De juliaanse datum loopt op die manier per duizend jaar ongeveer 7,8 dagen achter op de zon. De juliaanse kalender heeft een periode van 28 jaar, dat wil zeggen dat na 28 jaar alle datums (inclusief een eventuele schrikkeldag) weer op dezelfde weekdagen vallen.

In de gregoriaanse kalender is een jaartal dat deelbaar is door 4 een schrikkeljaar, behalve als het jaartal wel deel-baar is door 100, maar niet door 400. Dat betekent dat bijvoorbeeld 1600, 2000 en 2400 schrikkeljaren zijn, maar 1700, 1800, 1900, 2100, 2200 en 2300 niet. Het gemiddelde gregoriaanse jaar duurt derhalve 365,2425 dagen. De gregoriaanse datum loopt per duizend jaar ongeveer 0,3 dagen achter op de zon. De gregoriaanse kalender heeft een periode van 400 jaar (400 jaar van gemiddeld 365,2425 dagen zijn 146.097 dagen, dat zijn precies 20.871 weken).

Invoering van de gregoriaanse kalender

De gregoriaanse kalender werd voor het eerst voorgesteld door de Napolitaanse arts Aloisius Lilius en werd overge-nomen door het Concilie van Trente (1545-1563). Paus Gregorius XIII kon de kalenderhervorming pas in 1582 met de bul Inter gravissimas doorvoeren.Bij de invoering werden 10 datums overgeslagen om het begin van de lente terug

te brengen naar 21 maart. De weekdagen liepen zonder onderbreking door: op donderdag 4 oktober 1582 volgde vrij-dag 15 oktober 1582.[1] In de roomskatholieke landen Spanje, Portugal en Polen werd de gregoriaanse kalender di-rect zoals hierboven beschreven ingevoerd. Andere katholieke landen volgden binnen enkele jaren.In veel protes-tantse gebieden werd de nieuwe kalender pas rond 1700 aanvaard. In Nederland aanvaardden Holland, Zeeland en de zuidelijke gewesten vrijwel onmiddellijk de nieuwe kalender, maar de overige gewesten deden dit pas in 1700 of in 1701. Gevolg was bijvoorbeeld dat de tornado die de Utrechtse Domkerk op 1 augustus 1674 in twee stukken split-ste, in geschriften die de oude kalenderstijl hanteerden, gedateerd is op 22 juli. Op de Britse Eilanden (de konink-rijken Groot-Brittannië en Ierland) werd de gregoriaanse kalender de dag na 2 sep.1752 ingevoerd. Die dag werd toen 14 september. Er werd daarna gesproken van Old Style en New Style. Er waren in het land vele opstootjes,want

het volk eiste de hun ontnomen 11 dagen terug (men dacht werkelijk dat men 11 dagen eerder dood ging)[bron?]. 

Japan stapte in 1873 over op de gregoriaanse kalender.[2] De invoering v.d.gregoriaanse kalender in het revolutio-naire Rusland in 1918 had een vreemde bijwerking. Het verschil tussen beide kalenders was intussen tot 13 dagen opgelopen,zodat op 31 januari onmiddellijk 14 feb.volgde. Drie maanden eerder, op 25 oktober 1917 (juliaans),had de Oktoberrevolutie plaatsgevonden. De eerste herdenking van die revolutie, uiteraard 365 dagen later, viel niet meer in oktober, maar op 7 november. Griekenland volgde in 1924. Het laatste land dat de gregoriaanse kalender of-ficieel invoerde was Turkije in 1927.De in de astronomie gebruikte jaartelling komt overeen met de gregoriaanse kalender, maar rekent ook onbeperkt terug (proleptische gregoriaanse kalender). Er is daarbij ook een jaar 0 en er zijn negatieve jaartallen.

Kerkelijk gebruik

*Katholieken en protestanten gebruiken de gregoriaanse kalender.

*Van de oosters-katholieke kerken gebruiken sommige de gregoriaanse en andere de juliaanse kalender.

*Sommige oosters-orthodoxe kerken gebruiken ook nu nog de oude juliaanse kalender voor de bepaling van feestda-gen. Dit is de reden dat in Rusland kerstfeest op 7 januari gevierd wordt. Voor de oosters-orthodoxe kerken wordt een onderscheid gemaakt tussen:

*De juliaanse kalender wordt thans nog gebruikt door de oriëntaals-orthodoxe Kerken en sommige oosters-ortho-doxe kerken, de zogenaamde orthodoxe "oude stijl"-kerken (niet te verwarren met oud-kalendaristen). Deze laatste omvatten de kerken van Jeruzalem, Rusland, Oekraïne, Servië, Georgië, Polen en de kloosters van Oros Athos. Deze loopt nu 13 dagen achter op de gregoriaanse kalender.

*De zogenaamde orthodoxe "nieuwe-stijl"-kerken (Constantinopel (nu Istanboel),Alexandrië,Albanië,Antiochië, Grie-

kenland, Cyprus, Roemenië, Bulgarije gebruiken de gregoriaanse kalender (door deze kerken Neo-Juliaanse, Herziene Juliaanse of Griekse kalender genoemd) voor feestdagen op vaste dagen (onder meer Kerstmis en de feesten rond de jaarwisseling), maar de juliaanse kalender voor feesten gerelateerd aan de paascyclus.

*De Fins-Orthodoxe Kerk en de Estische Apostolisch-Orthodoxe Kerk (Oecumenisch patriarchaat v.Constantinopel)

en enkele orthodoxe parochies in de diaspora (voornamelijk in Tsjechië en Slowakije,maar ook het klooster van Joan-nes de Doper in Den Haag), gebruiken uitsluitend de gregoriaanse kalender en zijn hierdoor een uitzondering ten op-zichte van alle andere Oosters-orthodoxe Kerken.

*De oriëntaals-orthodoxe kerken gebruiken uitsluitend de juliaanse kalender, behalve de Armeens-Apostolische Kerk, die de gregoriaanse kalender gebruikt. De Syrisch-Orthodoxe Kerk van Antiochië gebruikt alléén voor Kerst-mis de gregoriaanse kalender.

Effect van de aardrotatie

De Belgische sterrenkundige Jean Meeus heeft berekend dat door de onregelmatige vertraging v.d.aardrotatie er zes schrikkeldagen moeten komen te vervallen tot en met het jaar 10.000.[bron?] Hij gebruikt het lente-tropisch jaar, dat loopt van de lente-equinox tot de eerstvolgende lente-equinox, in plaats van het gemiddelde tropische jaar, dit om het begin v.d.lente op 19, 20 of 21 maart (op het noordelijk halfrond) te kunnen houden; daarom moeten na het jaar 7999 vier schrikkeldagen vervallen. Er wordt – niet door Meeus zelf – uitgegaan van het volgende schema: de jaren 4000, 6000, 7200, 8400, 9200 en 10000, die nu schrikkeljaren zijn, zouden gewone jaren moeten worden.

Zie ook

Externe links

  • (de) Kalender-Rechner, een online programma converteert een datum vanuit een kalendersysteem naar keuze in een ander.

  • Eeuwigdurende kalender (bepaal de weekdag in de juliaanse of in de gregoriaanse kalender)

  • (en) The Kluznickian Calendar, op zeer principiële uitgangspunten gebaseerd voorstel voor een kalender met 13 maanden per jaar.

  • EASY-kalender, op praktische gronden gebaseerd voorstel voor een kalender met 13 maanden per jaar.

Bronnen, noten en/of referenties

  1. Omhoog ↑ (en) DataGenetics - Friday the 13th Bezocht op 21 april 2015

  2. Omhoog ↑ Robert C. Allen, Global economic history, a short introduction, 120.

bottom of page