top of page

Genetische technologie of gentechnologie is een moderne vorm van biotechnologie waarbij het DNA van een organisme direct wordt aangepast. Dit in tegenstelling tot de klassieke veredeling door bijvoorbeeld te kruisen. Een organisme dat met deze technologie aangepast is, wordt een genetisch gemo-dificeerd organisme (ggo) genoemd. In pejoratieve zin wordt deze techniek ook wel aangeduid als genetische manipulatie.[1][2]

Recombinant-DNA-technologie

Met genetische technologie kan een gen geïdentificeerd, geïsoleerd en gekloneerd worden. Gebruik makend van deze mogelijkheden, worden met recom-binant-DNA-technologie fragmenten DNA opnieuw gecombineerd. Hierbij wordt een plasmide opengeknipt met een restrictie-enzym en geplakt met ligase.[3]

Techniek

De translatie van de genetische code gebeurt in alle organismen op dezelfde wijze: een gen dat in het ene organisme codeert voor een bepaald eiwit, co-deert in een ander organisme voor eenzelfde eiwit. Hierdoor is het mogelijk om erfelijke eigenschap-pen van een soort naar een andere soort over te brengen. Het overbrengen van een eigenschap van de ene soort naar een andere soort noemt men transgenese. Als het gaat om soorteigen DNA spreekt men van cisgenese.Er zijn vele verschillende technieken om gentechnologie toe te passen. Deze technieken verschillen aanmerkelijk per organisme waarop ze worden toegepast (plant of dier) en of de genetische modificatie tijdelijk of blijvend is. Het basisprincipe van alle verschillende technieken is in de grondslag hetzelfde en verloopt via een vast aantal stappen.

  1. Isolatie van het gen dat men wil aanpassen

  2. Het eventueel aanpassen van het geïsoleerde gen

  3. Overbrengen van het gen in een geschikte vector.

  4. Transformatie van de cel of het organisme dat men wil aanpassen.

  5. Selectie van de gemodificeerde organismen of cellen.

Isolatie

Wanneer men een specifiek gen wil isoleren wordt eerst DNA uit de cellen van het organisme gehaald. Vervolgens kan men het gen waarin men geïnteres-seerd is, identificeren op basis van de kennis die men vooraf van het gen heeft. Deze kennis kan men vaak halen uit cDNA- of gDNA-"bibliotheken". Met deze kennis kan men het gen vervolgens amplificeren door middel van de PCR-techniek.

Verdere aanpassingen

Soms moet het geïsoleerde en geamplificeerde gen eerst worden aangepast voordat het kan worden ingebracht in een nieuw organisme. Introns worden vaak verwijderd, dit gaat als volgt:De eukaryotencellen hebben genen die vaak bestaan uit stukjes die aminozuren coderen, dit zijn de exonen. Maar er zijn ook stukjes die geen code bevatten, die dus niet gebruikt worden om een eiwit te coderen, dit zijn de introns. Aan het begin van de streng wordt een aangepaste guaninenucleotide geplakt. Aan het einde van de streng wordt een stukje van een lange reeks A-nucleotiden vastgeplakt. Deze twee stukjes zijn toegevoegd voor het transport van het mRNA naar het cytoplasma, en voor het koppelen aan de ribosomen wat nodig is voor de translatie. Enzymen zorgen ervoor dat de introns uit het RNA-molecuul worden gehaald,zodat de exonen aan elkaar verbonden worden; dit wordt ook wel splicing genoemd. De verwijderde introns worden afgebroken. Het aangepaste mRNA gaat vervolgens naar het cytoplasma voor de translatie. Maar het is ook mogelijk door

promotorsequentie aan te brengen.

Vectoren

Een vector dient als drager van het DNA zodat het geïsoleerde gen in een ander organisme gebracht kan worden. Dit kan een stukje circulair bacterieel DNA oftewel plasmide zijn, maar ook een virus, een liposoom of een goudkogeltje waarop het DNA geplakt zit.

Transformatie

Wanneer het DNA beschikbaar is,kan de vector worden gebruikt om het DNA in te brengen in het organisme dat men wil veranderen. Dit uiteindelijke in-brengen van het DNA wordt de transformatie genoemd. De technieken die hiervoor gebruikt worden hangen af van de vector, het doelorganisme en effi-ciëntie die men uiteindelijk hoopt te behalen. Een simpele manier om te transformeren is bijvoorbeeld het "inschieten" van het DNA dat aan goudbolle-tjes gebonden is in een plantencel. Een voorbeeld v.e.ingewikkelder techniek die wel een hoger succespercentage geeft, is de bacteriële transformatie.

Voorbeelden van enkele gebruikte technieken

  • Gentherapie: bij de toepassing v.d.gentherapie worden voor het overbrengen van het DNA virussen of liposomen gebruikt.

  • Tweezaadlobbige planten: hierbij wordt het DNA aan de bacterie Agrobacterium toegevoegd, die het DNA opneemt in een plasmide (een plasmide is een cirkelvormig stukje DNA).Deze bacteriën worden dan weer toegevoegd aan een oplossing van losse cellen of op bladponsjes v.h.doelorganisme.

  • Eenzaadlobbige planten: het DNA wordt op minuscule, met goud bedekte kogeltjes aangebracht en met een speciaal pistool in het doelorganisme ge-schoten.

  • Ook virussen die, anders dan de meeste virussen, hun genetische informatie in dubbelstrengs-DNA hebben opgeslagen, kunnen voor de overdracht worden gebruikt. Deze methode is echter nog in ontwikkeling.

Er zijn verschillende methoden om te bevorderen dat het DNA in het genoom van de cellen wordt opgenomen.

Selectie

Nadat de transformatie is uitgevoerd zal die slechts in een gedeelte van de organismes daadwerkelijk gelukt zijn. Uiteindelijk is het dus zaak om de ge-netisch gemodificeerde organismen te scheiden v.d.organismen die het DNA niet hebben opgenomen. Om de geslaagde cellen te kunnen selecteren in het laboratorium worden markers, onder andere antibiotica resistente markers, aan het in te brengen gen gekoppeld.

Historie

In 1944 boekten Amerikaanse wetenschappers voor het eerst succes door de eigenschappen van een bacterie te veranderen door DNA van een andere bacterie te geven.Een mijlpaal in de ontwikkeling van genetische modificatie was in 1974 de ontdekking dat de kroongalbacterie Agrobacterium tumefa-ciens een DNA-stukje van een plasmide overdroeg naar het plantengenoom van zijn gastheer en dat dit stukje DNA de plant dan aanzette tot de vorming van kroongallen op de wortels. Vanaf 1983 is het mogelijk om gewenste genen bij Agrobacterium tumefaciens in te brengen en deze zo in het genoom v.d.plant te brengen. In 1994 werd het eerste genetisch gemodificeerde voedsel in de VS op de markt gebracht. Het betrof het tomatenras 'Flavr Savr' met een langere houdbaarheid dan de toenmalig bestaande rassen.Twee jaar later werd zowel in de VS als in Engeland ggo-tomatenpuree geïntroduceerd.

Toepassingen

Micro-organismen

Transgene micro-organismen worden over de hele wereld gebruikt voor het produceren van verschillende stoffen, zoals antibiotica en citroenzuur. Ze worden hiervoor in grote fermenteervaten gekweekt. Vele tientallen geneesmiddelen worden op de-ze manier al gemaakt.Voorbeelden zijn insuline en an-dere peptidehormonen zoals epo,FSH en groeihormoon,TPA,cytokinen, interleukine, interferon,monoclonale antistoffen,stollingsfactoren en vaccins te-

gen onder andere hepatitis B en kinkhoest. Voor het verkrijgen van een lager alcoholpercentage in wijn worden er proeven gedaan met de ggo-gist met het glucoseoxidasegen afkomstig van de schimmel Aspergillus niger.[4]

Geneesmiddelen

Vele geneesmiddelen worden via de recombinant-DNA-techniek met behulp van gist geproduceerd.Het genoom van de gist Saccharomyces cerevisiae was een v.d.eerste genomen van een levend wezen dat geheel bekend was. Gist is een veelgebruikte soort bij genetische experimenten. De stier Herman, maar ook geiten en schapen zijn met gen-technologie aangepast,zodat hun vrouwelijke nakomelingen bepaalde stoffen(zoals het menselijke serumalbumine)aan-

maken in hun melk, die gebruikt kunnen worden voor medicinale doeleinden[5] Planten kunnen via genetische modificatie worden gebruikt voor de produc-tie van medicijnen. In de Verenigde St.worden binnenkort deze planten geteeld en als eerste is een ggo van rijst voor dit doel nu toegelaten. In Neder-land adviseert de Commissie genetische modificatie (Cogem)voedingsgewassen hiervoor nog niet te gebruiken in verband met risico's voor mens en dier.

Gentherapie

Gentherapie is een behandeling om erfelijke aandoeningen te genezen.Bij erfelijke aandoeningen is er sprake v.e.afwijkend of ontbrekend gen dat ziekte-verschijnselen veroorzaakt. Bij gentherapie wordt een gezond gen in de lichaamscellen van de patiënt ingebracht. Het is niet altijd nodig dat dat in alle lichaamscellen gebeurt - dat zou gentherapie nagenoeg onmogelijk maken; bij de behandeling van bijvoorbeeld hemofilie is het voldoende om de cellen die bepaalde stollingsfactoren aanmaken te genezen. Een probleem bij deze vorm van behandeling is dat cellen, die een bepaald groot molecuul aanmaken dat voor de patiënt niet lichaamseigen is, meestal een afweerreactie zullen oproepen en worden vernietigd. Er zijn wereldwijd nog maar een paar zeer speci-fieke en zeldzame gevallen waarin gentherapie bij mensen enig succes heeft gehad. Ook zijn er gevallen waarin de patiënt aan de behandeling overleed. In 1991 werd in Italië voor het eerst met enig succes gentherapie toegepast op een mens bij een bepaalde vorm van SCID (Severe Combined Immunode-ficiency) en een jaar later in Londen. De behandeling bestond uit het vervangen v.h.niet-functionerende gen voor het enzym (ADA). Het werkende gen werd in lymfocyten ingebracht. De hiervan afkomstige bloedcellen produceren het ADA. De lymfocyten gaan na een paar maanden tot een jaar dood, zo-dat de behandeling herhaald moet worden. Daarom werd de behandeling later met stamcellen herhaald.

Voedselproductie

Planten

Van een aantal gewassen bestaan varianten die door genetische modificatie zijn aangepast. De aanpassing is bedoeld om de rassen resistent te maken te-gen ziekten of tegen bepaalde bestrijdingsmiddelen,of soms om extra voedingsstoffen te bevatten of onder slechtere omstandigheden te kunnen groei-en. 'Gouden rijst' is een variant van rijst die bètacaroteen bevat, een stof die in het lichaam wordt omgezet tot vitamine A. Dit gewas is bedoeld om vi-tamine A-deficiëntie, dat leidt tot blindheid, in derdewereldlanden te bestrijden. In 2005 is een nieuwe variant ontwikkeld die tot 23 keer meer bètaca-roteen bevat dan de oorspronkelijke variant.[6]Geen van beide vormen is op dit moment nog beschikbaar voor menselijke consumptie.[bron?]Veredelings-

bedrijven hebben inmiddels een hele reeks genetisch gemodificeerde rassen gekweekt en op de markt gebracht. Zo zijn maïsrassen resistent gemaakt tegen de Europese maïsboorder (Ostrinia nubilalis) en zijn rassen van maïs, katoen, koolzaad en suikerbieten ongevoelig gemaakt voor bepaalde herbici-

den. Hierdoor kunnen deze planten besproeid worden met die herbiciden waardoor concurrerende onkruiden wel, maar de te oogsten planten zelf niet te gronde gaan. Bij tomaat zijn er ggo-rassen met vertraagde rijping en langere houdbaarheid.Bij tabak wordt de mogelijkheid onderzocht van productie van geneesmiddelen tegen kanker.

Dieren

De AquAdvantage-zalm is gemaakt door een gen van een paling en het groeihormoongen van een bepaalde zalm in de Atlantische zalm te zetten, waardoor deze ggo-zalm twee keer sneller groeit. Dat hij ook zes keer zo groot zou worden als een no-male zalm is een fabeltje, de eindgrootte is hetzelfde. Ech-ter, wellicht het belangrijkste voordeel voor de industrie is, dat de AquAdvantage-zalm ook onder koude omstandigheden blijft doorgroeien. Dit in te-genstelling tot niet gemodificeerde. Hierdoor kunnen gemodificeerde zalmen twee keer per jaar 'geoogst' worden in plaats van slechts één keer. Ze heb-ben ook 30% minder voer nodig om hun oogstgewicht te bereiken.Het biobedrijf Aqua Bounty Technologies Inc, dat de vis ontwikkelde, heeft de Ameri-kaanse Food and Drug Administration in 2010 om toestemming gevraagd de zalm aan vistelers te mogen verkopen. Naar de gezondheidsrisico's is geen onderzoek gedaan. Maar volgens het bedrijf smaakt het prima.Tegenstanders wijzen onder meer op de kans dat zo'n zalm ontsnapt. In een Greenpeace-rapport uit 2000[7] wordt een onderzoek,verricht aan de Purdue universiteit aangehaald waarin gesteld wordt dat slechts enkele ontsnapte transgene zalmen al genoeg kunnen zijn om de hele plaatselijke wilde vispopulatie uit te roeien.[8] Deze onderzoekers gebruikten echter een wiskundig simulatiemo-del en deden geen onderzoek aan zalmen. Als het bedrijf groen licht krijgt, komt het met een gemodificeerde forel en dito tilapia. Canadese onderzoe-

kers willen goedkeuring krijgen voor een varken ('enviropig') dat fosfor uit plantvoeding efficiënter verteert.Eerder keurde het FDA een gemodificeer-de geit goed.[9]

Bestrijding van ongedierte en ziekten

Amerikaanse wetenschappers hebben een gen in een malariamug ingebracht dat een molecuul produceert dat de levenscyclus van een malariaparasiet -Plasmodium sp blokkeert.[10] Door dit gen kan de parasiet niet meer in de speekselklieren van de ggo-mug komen. Het probleem is nu echter om de na-tuurlijke mug te laten verdringen door de genetisch gemodificeerde. Er worden ook andere pogingen gedaan om insecten zoals de malariamug te bestrij-den met gebruik van genetische modificatie. Het idee is om mannetjes te kweken met een dominant dodelijk (letaal) gen dat alleen in vrouwtjes tot ex-pressie komt. Grote hoeveelhe-den van zulke mannetjes worden dan losgelaten, zij zullen paren met de in het wild voorkomende vrouwtjes. Als resultaat zullen alle vrouwelijke nakomelingen v.d.wilde vrouwtjes overlijden voordat ze nageslacht produceren.Deze techniek is al lang bekend en is bij verschei-dene soorten schadelijke vliegen al met succes toegepast, maar nog niet als de mannetjes genetisch gemodificeerd waren. In 2007 werd gepubliceerd dat het gelukt is door middel van genetische technieken koeien te fokken die niet meer het prioneiwit bezitten dat ze vatbaar maakt voor BSE. Hun ont-wikkeling lijkt verder normaal te verlopen.[11]

Proefdieren

Gentechnologie wordt ook gebruikt voor het aanpassen van dieren ten behoeve van onderzoek.Een veel toegepaste techniek is het creëren van een knock-

out stam. Deze techniek die in 1989 voor het eerst werd toegepast in muizen wordt gebruikt om gericht een bepaald gen uit te schakelen. Op deze ma-nier kan onderzocht worden welke functie dit gen vervult. Deze techniek wordt vrij algemeen toegepast bij muizen, maar is ook mogelijk bij ratten. Een voorbeeld van een knock-outmuis is een stam waarbij het ApoE4-gen is uitgeschakeld. Dit gen is een belangrijke risicofactor bij mensen voor het ontwik-kelen van de ziekte van Alzheimer. Deze muizen bleken een verminderd leervermogen te hebben en andere karakteristieke kenmerken te hebben die ken-merkend zijn voor alzheimer.

Overig

Sinds een aantal jaren zijn er genetisch gemodificeerde aquariumvissen in de handel. Een bekend voorbeeld is de gloeivis, een zeebravis waarbij men een gen van koraaldieren heeft ingeplant waardoor het visje lichtgevend is geworden. De verkoop van dit visje is in Nederland verboden.[bron?] Er wordt ge-speculeerd over gendoping, waarbij op vergelijkbare wijze als bij gentherapie, sporters in staat worden gesteld betere prestaties te leveren. Meer dan pure speculatie is dit voorlopig nog niet, omdat de techniek hiervoor nog niet genoeg ontwikkeld is.

Patentrecht

Europese Unie

Volgens het Europees Octrooibureau is het patenteren van planten mogelijk als de technische haalbaarheid van de uitvinding niet beperkt is tot een spe-cifieke variëteit.[12] De uitvinding moet met andere woorden toepassing kunnen vinden in verschillende plantensoorten. Dit verhoogt de drempel voor het patenteren van gentechnologieën.

Verenigde Staten en Canada

Genen die middels genetische technologie zijn aangepast, kunnen in Amerika en Canada gepatenteerd worden. Gewassen die een gepatenteerd gen bevat-ten, kunnen daardoor niet zomaar verveelvuldigd worden. In de zaak tussen Monsanto versus Schmeiser oordeelde het Canadese hooggerechtshof dat er ook gesproken kan worden van patentschending als het gepatenteerde in een breder ongepatenteerde structuur wordt gebruikt, als dat de uitvinder ont-neemt van het monopolie dat hem volgens de wet toekomt.[13][14] Het Amerikaanse hooggerechtshof oordeelde dat de ontdekking van genen die in de natuur voorkomen, niet voldoende is voor een patent.[15] Wanneer een gemodificeerde plant van de ene boer zich vermenigvuldigt met de niet gemodifi-ceerde plant van een andere boer die geen zaden koopt van het bedrijf met een patent op de 1e plant en de plant van de 2e boer een gen overneemt kan dit leiden tot juridische problemen voor de 2e boer.

Monsanto versus Schmeiser

Het biotechbedrijf Monsanto spande in 1998 een proces aan tegen Percy Schmeiser,een Canadese boer.De aanleiding was een veldtest in 1997[16] waar-

uit bleek dat 95 tot 98 procent v.d.1.000 hectares koolzaadgewas bestond uit het Roundup Ready-planten[17] een door Monsanto genetisch gemodifi-ceerd ras. De boer had deze planten niet bij Monsanto gekocht, noch had hij hier een licentie voor. De rechter was ervan overtuigd dat Schmeiser be-wust planten van Monsanto's Roundup Ready canola had gezaaid.[18] Uiteindelijk besliste de Canadese Hoge Raad in het voordeel van Monsanto.

Voor- en nadelen

Dit is slechts een greep uit de voor- en nadelen die genoemd worden. Er zijn talloze overzichten verschenen met argumenten voor- en tegen biotechno-logie met GMO's.[19][20][21][22] Sommige v.d.hier genoemde voor- en nadelen worden alom erkend, andere zijn omstreden.

(Potentiële) voordelen

*Erfelijke afwijkingen genezen door middel van gentherapie.

*Efficiënter antibiotica, enzymproductie via fermentatie.

*Resistentie tegen ziektes, leidend tot verminderd gebruik van pesticides en insecticides.

*Een effectiënter en effectiever gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Volgens het National Center for Food and Agricultural Policy in Amerika ga-ven de ggo-gewassen koolzaad, maïs, katoen, papaja, squash en soja in 2003 een verlaging van pesticidenverbruik met 21 miljoen kg.

*Efficiënter telen van gewassen, door versnelde en gerichtere rassenveredeling. Uit een meta-studie in 2012 blijkt dat genetisch gemodificeerde gewas-sen beter presteren dan conventionele gewassen, gemeten naar opbrengt, productiekosten en bru-tomarge. Uit deze studie blijkt ook dat deze gewassen vooral beter te presteren in ontwikkelingslanden.[23] Volgens het National Center for Food and Agricultural Policy in Amerika gaven de ggo-gewassen koolzaad, maïs, katoen, papaja, squash en soja in 2003 een meeropbrengst van 2,3 miljard kg aan voedsel en vezels met een waarde van $1,9 miljard.

*De mogelijkheid om gewassen te telen onder bijzondere omstandigheden zoals voedingsarme of zoute gronden, en onder droge of koude klimaatom-standigheden.Onder andere met behulp van stikstofbindende bacteriën en kouderesistente zonnebloemen (nog in de ontwikkelingsfase).

*Het voedsel gezonder maken (bijvoorbeeld de 'gouden rijst')

*Medicijnen en vaccins door planten in plaats van dieren laten produceren (nog in de ontwikkelingsfase).

*Specifieke productie van bepaalde stoffen met hogere waarde, zoals een gewijzigde oliesamenstelling in soja en koolzaad en gewijzigde zetmeelsamen-stelling in de zetmeelaardappel (amylopectine zetmeelaardappel).

*Andere unieke specifieke modificaties, zoals planten die paars kleuren bij aanwezigheid van een bepaalde springstof. Door deze uit te zaaien op plaatsen waar mijnvelden liggen kunnen de mijnen herkend worden.[bron?]

*Sneller stijgend opbrengsten en rendement per hectare v.d.landbouw door efficientere rasontwikkeling en bijvoorbeeld in ontwikkelingslanden mogelijk

minder snel landbouwgrond ontginnen en dus minder bos platbranden.

*Hypoallergene voedingsgewassen maken, glutenvrije tarwe, noten zonder allergene eiwitten, zodat mensen met allergie deze voedingsmiddelen ook kun-nen eten.

(Potentiële) nadelen

*Onduidelijkheid over de effecten van soortvreemde genen.

*Onduidelijkheid over de gevolgen van verspreiding naar de natuurlijke populatie. Er zijn aanwijzingen gevonden van dergelijk verspreiding.[24]

*Onduidelijkheid over de gevolgen voor de biodiversiteit.[bron?]

*De aangetoonde overdraagbaarheid van allergenen naar andere voedingstoffen.[25] Voor mensen met allergieën wordt het onduidelijker waar allergenen in zitten. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat bedrijven voedsel op de markt brengen waarvan bekend is dat veel mensen daar allergisch op reageren.[26][27] Wel kunnen testmethodes aangepast worden.[28]

*Het ontstaan van gewassen die resistent zijn tegen herbiciden. Deze 'superonkruiden' zijn moeilijker te bestrijden in een ander veld.[29][30]

*Octrooisystemen moeten zodanig aangepast worden dat de voordelen die octrooihouders kunnen behalen uit het strategisch handelen met gewassen met gepatenteerde genen, in verhouding staan tot de voordelen uit innovatie voor de samenleving.[31]

*Het verlenen van octrooirecht op genetische eigenschappen van planten staat op gespannen voet met de kwekersvrijstelling uit het kwekersrecht.[32]

*Genetisch gemodificeerde gewassen maken het verbouwen van gewassen duurder door de verplicht af te dragen licentiekosten.[bron?]

*De keuzevrijheid van de consument wordt aangetast, doordat ggo-gewassen gewone gewassen kunnen verdringen.[33]

*De mogelijkheid tot het maken van bepaalde vormen van zaad zoals terminatorzaad bij bepaalde leveranciers, waardoor de landbouwer elk jaar nieuw zaad moet kopen. Monsanto is bijvoorbeeld een bedrijf met grote invloed.

*Boeren worden, met name in ontwikkelingslanden, afhankelijker van grote bedrijven en hun zeggenschap over de te gebruiken teeltwijze wordt inge-perkt.[20]

*De keuze voor gebruik van gentechnologie kan afleiden van de dieper liggende oorzaken van het probleem waarvoor het dient als oplossing, terwijl ande-re oplossingen mogelijk meer duurzaam zijn. Ingeval bijvoorbeeld van de introductie van met gentechnologie aangepaste rassen, is het de vraag of beter onderwijs, beter transport,betere opslag, betere verdiensten voor boe-ren e.d. niet prioriteit moeten hebben boven de introductie van deze technologie.[34].

Maatschappelijke acceptatie

Autorisatie

In China, de Verenigde Staten en Brazilië is op grote schaal het gebruik van ggo-rassen geaccepteerd door de overheid.In andere landen, zoals Oosten-rijk en Venezuela, totaal niet. Sinds 2004 is het ook mogelijk om in de Europese Unie en dus ook in Nederland en België genetisch gemodificeerde rassen te verbouwen.In Griekenland,Italië,Oostenrijk,Polen&Luxemburg  worden deze rassen niet toegelaten. De Europese Commissie staat niet toe dat lidsta-ten individueel specifieke ggo-gewassen verbieden, maar de Raad van Ministers v.d.lidstaten blokkeert dit beleid.[35] Op basis v.e.onderzoek van Séra-lini besloot Rusland tot een moratorium op de import van genetische gemodificeerde maïs.[36]

Productie

In 2002 werd wereldwijd bijna 60 miljoen,in 2003 bijna 70 miljoen en in 2005 90 miljoen ha geteeld met ggo-rassen.Soja had in 2001 63%, maïs 19%, 

katoen 13% en koolzaad 5% van dit areaal. In 2004 was dit respectievelijk 60%, 23%, 11% en 6%. In 2001 kwam de teelt voor 99% voor in vier landen:

V.S. (68%), Argentinië(22%), Canada (6%) en China (3%). In 2004 was dit voor de VS (59%), Argentinië (20%), Canada (6%), Brazilië (6%) en China (5%). 

In 2003 werd in de V.S. 73% van het katoen-, 32% van het maïs- en in het seizoen 2003/2004 13% van het soja-areaal met gmo-rassen geteeld. In 2003 werd 17% van het wereldareaal van katoen met ggo-rassen verbouwd. ggo-katoen werd in 2003 in de VS, Australië,China,India,Indonesië, Mexico, Argen-

tinië, Colombia en Zuid-Afrika verbouwd.In 2005 werden er in 21 landen ggo's geteeld, waaronder nu voor het eerst Portugal, Frankrijk en Tsjechië. In 2006 verbouwde 0,7% van de boeren wereldwijd ggo-gewassen. Daarvan is 99% beperkt tot de volgende 8 landen: VS 53,5%, Argentinië 17,6%, Brazilië 11,3% , Canada 6%, India 3,7%, China 3,4%, Paraguay 2% en Zuid-Afrika 1,4%.[37]

Maatschappelijke organisaties

Verschillende maatschappelijke organisaties staan kritisch tegenover genetische modificatie in de voedselproductie. Hieronder vallen niet alleen milieu-organisaties zoals Greenpeace en Friends of the Earth, maar ook ontwikkelingsorganisaties zoals Oxfam/Novib, ICCO en GRAIN, consumentenorganisa-ties, boerenorganisaties en dierenbeschermers.[38] Hun bezwaren lopen uiteen. Kort na een onderzoek van Séralini maakte de Organic Consumers Asso-ciation, een internationale organisatie die voorstander is van organisch voedsel, de koppeling ggo-voedsel en borstkanker bij mensen.[39]

Publieke opinie

De publieke opinie speelt een belangrijke rol in de discussie. Een van de genoemde redenen dat ggo-gewassen niet populair zijn is dat de eerste ggo-ge-wassen geen voordelen voor de consument hebben, in prijs of bestanddelen. Een meta-studie uit 2005 liet zien dat consumenten een lagere waarde toe-kennen aan ggo-voedsel dan conventioneel voedsel; dit verschil is duidelijker in Europa dan Noord-Amerika.[40] In Nederland is begin 2007 een TNS NIPO-onderzoek gehouden over de acceptatie van genetische modificatie bij voedsel.Hieruit bleek dat 73% v.d.Nederlanders genetische modificatie van voedsel accepteert als het voedsel er gezonder van wordt en dat de acceptatie van ggo-planten hoger is dan die van ggo-dieren.[41]Volgens een Euroba-

rometer-onderzoek uit 2009 zou ruim de helft van de Europeanen ggo-voedsel kopen als het een gezonder keuze is.[42] De vraagstelling en geleverde informatie blijkt vaak cruciaal te zijn voor de uitkomsten. Dit gaat weleens mis[43] Om de consument over te halen ggo-producten te consumeren wordt gewerkt aan ggo-gewassen met voordelen voor de consument, zoals caloriearm ijs, allergie-vrije appelen en gewassen die extra mineralen en/of vitaminen 

bevatten.Sommigen gaan over tot gewelddadige actie: op 29 mei 2011 werd te Wetteren een experiment van de Universiteit Gent en het Vlaams Insti-tuut voor Biotechnologie naar genetische modificatie van aardappels ten einde een resistentie te verkrijgen tegen de aardappelziekte vernield door 250 activisten van de Field liberation movement.

Regelgeving

In 1990 keurde de Europese raad voor het eerst een verordening goed die de introductie van ggo's in het milieu regelt. Het beslissingsproces was echter dermate ingewikkeld dat het de facto de lidstaten waren die het laatste woord hadden over het invoeren of produceren van genetische gemodificeerd zaad, gewassen en voedsel. Sinds 1998 schakelde de Eurozone over op een ‘zero-risk’-beleid op het gebied van genmodificatie met een volledig morato-rium op genetisch gemodificeerde gewassen tot gevolg. Hier kwam in 2003 verandering in met de goedkeuring van de Europese richtlijn betreffende de handel en etiket-tering van ggo-ingrediënten gebruikt in levensmiddelen en dierenvoeding.Deze richtlijn is van toepassing op elk voedingsmiddel dat of-wel meer dan 0,9% aan ggo's bevat (art. 12, 2) of waarvan de aanwezigheid van ggo-ingrediënten niet kan worden opgespoord. Soortgelijke vereisten wor-den opgelegd aan ggo’s gebruikt in de productie van dierenvoeding. Ook werden er bepalingen opgenomen die de teelt van ggo’s regelen. Momenteel is er enkel teelt mogelijk voor experimentele, en niet voor commerciële doeleinden. Elk land kan verder individueel beslissen welke beperkingen het hieraan oplegt.Dit moet vermijden dat er kruisbestuivingen tussen klassieke en genetisch gemodificeerde gewassen plaatsvinden. Voor het in de handel brengen van ggo's zijn vergunningen nodig die men kan bekomen bij de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA).[44] Dit controleorgaan zal enkel een vergunning verlenen als er aangetoond wordt dat de levensmiddelen die ggo's bevatten geen negatieve effecten heb-ben op de menselijke gezondheid, dierengezondheid of het milieu. Ook moeten voedingswaren bereid met ggo’s gelijkaardig zijn aan hun conventionele tegenhangers zodat, als bepaald in artikel 4, “de consument er geen nadeel van ondervindt”. Deze strenge wetgeving contrasteert met eerdere etikettering voorschriften genomen door Europa. Er is een onmiskenbare tendens naar een striktere regelgeving. Bijgevolg is het aanbod op de Europese markt aan ggo-producten bijzonder schaars. Dit in tegenstelling tot de Verenigde Staten, waar we een omgekeerde evolutie zien. Een verklaring voor dit fenomeen vinden we in de terughou-dendheid van de Europese publieke opinie ten opzichte van ggo's.

Zie ook

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

  1. Omhoog ↑ genetische manipulatie, modificatie. NRC Stijlboek, bekeken op 31 januari 2015

  2. Omhoog ↑ genetische manipulatie. Cultureel Woordenboek, bekeken op 31 januari 2015

  3. Omhoog ↑ 10 voorbiologie.nl, Recombinant-DNA-technologie. Bekeken op 29 oktober 2013

  4. Omhoog ↑ D. F.Malherbe, M. du Toit, R. R. Cordero Otero, P.van Rensburg, I. S. Pretorius. Expression of the Aspergillus niger glucose oxidase gene in Saccharomyces cerevisiae and its potential applications in wine production. Applied Microbiology and Biotechnology 61, Numbers 5-6 / June, 2003 pp 502-511 samenvatting

  5. Omhoog ↑ De Boer H.A. et al, Generation of transgenic dairy cattle using 'in vitro' embryo production. Biotechnology (9): 844-7 (1991)

  6. Omhoog ↑ Paine et al. 2005. Improving the nutritional value of Golden Rice through increased pro-vitamin A content. Nature Biotechnology doi:10.1038/nbt1082

  7. Omhoog ↑ J van Aken, Genetically engineered fish; swimming against the tide of reason. Greenpeace, 2000 artikel

  8. Omhoog ↑ William M Muir,Richard D Howard.Assessment of possible ecological risks and hazards of transgenic fish with implications for other sex-ually reproducing organisms Transgenic Research 11: 101–114, 2002. (Review) artikel

  9. Omhoog ↑ Is genetically altered fish OK? FDA to decide, Reuters via Yahoo News, 31 augustus 2010

  10. Omhoog ↑ James AA, et al, Controlling malaria transmission with genetically-engineered, Plasmodium resistant mosqui-toes milestones  in a model sys-tem. Parassitologia. 1999 Sep;41(1-3):461-71.

  11. Omhoog ↑ Richt JA, et al., Production of cattle lacking prion protein. Nat Biotechnol. 2007 Jan;25(1):132-8.

  12. Omhoog ↑ The Melon Patent Case - FAQ

  13. Omhoog ↑ Monsanto Canada Inc. v. Schmeiser, Supreme Court of Canada, Judgement of 21 May 2004 SCC 34 at $43

  14. Omhoog ↑ Monsanto v Schmeiser: A Landmark Decision concerning Farmer Liability&Transgenic Contamination, Journal of Environmental Law (2005) Vol 17 No 1, 83-108 section 72, p88.

  15. Omhoog ↑ Supreme Court says genes can't be patented; patient advocates and researchers cheer, NBCNEWS.com, 13 juni 2013.

  16. Omhoog ↑ 2001 FCT 256 - Reasons for Judgement, Federal Court. 29 maart 2001. Bekeken op 26 juni 2013

  17. Omhoog ↑ Monsanto Canada Inc. v. Schmeiser, Donald M. Cameron, Cameron MacKendrick LLP. Bekeken op 26 juni 2013

  18. Omhoog ↑ Top Five Myths Of Genetically Modified Seeds, Busted, Dan Charles (NPR). 18 oktober 2012. Bekeken op 26 juni 2013

  19. Omhoog ↑ http://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/Trendanalyse_2009.pdf

  20. ↑ Omhoog naar: a b http://arquivo.pt/wayback/20141130191328/http://www.unep.org/dewa/agassessment/reports/IAASTD/EN/Agriculture%20at%20a%20Crossroads_Synthesis%20Report%20(English).pdf

  21. Omhoog ↑ http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/064/163/RUG01-002064163_2013_0001_AC.pdf

  22. Omhoog ↑ Piet Schenkelars, Oogst uit het Lab, Jan van Arkel, Amsterdam

  23. Omhoog ↑ (en) F. J. Areal, L. Riesgo and E. Rodriguez-Cerezo. Economic and agronomic impact of commercialized GM crops: a meta-analysis. Journal of Agricultural Science, Cambridge University Press 2012. DOI:10.1017/S0021859612000111

  24. Omhoog ↑ USDA Investigating detection of genetically engineered (GE) Glyphosate-resistant wheat in Oregon, Animal and Plant Health Inspection Service, United States Department of Agriculture. 29 mei 2013

  25. Omhoog ↑ Identification of a Brazil-Nut Allergen in Transgenic Soybeans, Julie A. Nordlee, M.S., Steve L. Taylor, Ph.D., Jeffrey A. Townsend, et al. The New England Journal of Medicine 1996; 334:688-692. March 14, 1996.

  26. Omhoog ↑ Risks of allergic reactions to biotech proteins in foods: perception and reality, S. B. Lehrer, G. A. Bannon. Allergy, Volume 60, Issue 5, pa-ges 559–564, May 2005.Samenvatting

  27. Omhoog ↑ Genetic Roulette - The documented health risks of genetically engineerd foods, section 3.1 - GM soybeans are no more allergenic than con-ventional soybeans. AcademicsReview.org. Bekeken op 14 juni 2013

  28. Omhoog ↑ Genetic Engineering and the Allergy Issue, Bob B. Buchanan. Plant Physiology May 2001 vol. 126 no. 1 5-7

  29. Omhoog ↑ Monsanto Corn Plant Losing Bug Resistance, Wall Street Journal, August 21 2011 [1]

  30. Omhoog ↑ US Farmers Cope With Roundup-Resistant Weeds, The New York Times, may 3 2010 [2]

  31. Omhoog ↑ Veredelde Zaken - De toekomst van de plantenveredeling in het licht van de ontwikkelingen in het octrooirecht en het kwekersrecht, Niels Louwaars, Hands Dons, Geertrui van Overwalle, et al. Centrum voor Genetische Bronnen Neder-land (Wageningen UR), rapport 14, pagina 48

  32. Omhoog ↑ Veredelde Zaken - De toekomst van de plantenveredeling in het licht van de ontwikkelingen in het octrooirecht en het kwekersrecht, Niels Louwaars, Hands Dons, Geertrui van Overwalle, et al. Centrum voor Genetische Bronnen Neder-land (Wageningen UR), rapport 14, pagina 61

  33. Omhoog ↑ Terlouw, J.C. and Seydel, E.R. and Dorrestein, R.M. and Kok, F.J. and Scheffer, H.C. and Veraart, M.D.A.M. and Galjaard, H. and Boois de, H.M. (2002) Eten & Genen : een publiek debat over biotechnologie en voedel: Verslag v.d.Tijde-lijke commissie biotechnologie en voedsel.

  34. Omhoog ↑ Late lessons from early warnings: science, precaution, innovation, EEA Report No 1/2013

  35. Omhoog ↑ Chris Hayes, Lidstaten EU handhaven Hongaarse ban gentechmais. 25 februari 2007

  36. Omhoog ↑ (en) Russia Today, Russia halts imports of Monsanto corn over cancer fears, 26 september 2012

  37. Omhoog ↑ Global GM Crops Area Exaggerated

  38. Omhoog ↑ Gentech.nl, Wie zijn wij?, dd.

  39. Omhoog ↑ (en) Russia Today, Oh No GMO

  40. Omhoog ↑ (en) Jayson L. Lusk, Mustafa Jamal, et. al, A Meta-Analysis of Genetically Modified Food Valuation Studies, Journal of Agricultural and Resource Economics 30(1):2844

  41. Omhoog ↑ Enquête: gezond genvoedsel in trek

  42. Omhoog ↑ Eurobarometer: Europeans and Biotechnology

  43. Omhoog ↑ Gm-Freeireland

  44. Omhoog ↑ European Food and Safety Authority

bottom of page