het Vaticaan

Vaticaanstad, officieel de Staat Vaticaanstad (Italiaans: Stato della Città del Vaticano), is de kleinste onafhankelijke 

staat ter wereld. Het grondgebied van dit land wordt geheel omsloten door de stad Rome, waardoor het een enclave 

binnen Italië is. Vaticaanstad wordt volkenrechtelijk vertegenwoordigd door de Heilige Stoel en huisvest de hoofdzetel van de Rooms-Katholieke Kerk. Staatshoofd van Vaticaanstad is de paus, die zijn officiële residentie heeft in het Apos-tolisch Paleis. Ten tijde van de sede vacante, de pausloze periode na het overlijden (of aftreden) van de regerende paus, worden de lopende zaken behartigd door de Camerlengo. Het dwergstaatje is in 1929 ontstaan als gevolg v.het Verdrag

van Lateranen, dat door Paus Pius XI en Benito Mussolini werd ondertekend. Daarin werd nadrukkelijk opgenomen dat het een nieuw gecreëerde staat is. Formeel kan het dus niet als voortzetting of herleving van de Kerkelijke Staat be-

schouwd worden. Vaticaanstad is geen lid van de Europese Unie, maar neemt wel deel aan diverse internationale organi-saties. Het staat sinds 1984 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Geschiedenis

De paus bezat eeuwenlang als Kerkelijke Staat een groot gebied in Centraal- en Oost-Italië, waaronder Lazio, de regio waarin Rome ligt. In 1866 veroverden de republikeinse troepen onder Giuseppe Garibaldi twee derde van de Kerkelijke Staat, maar Latium bleef voor de paus behouden door steun van de Franse keizer Napoleon III. Toen in 1870 Napoleon III zijn troepen terugtrok om ze in te zetten aan het front in de Frans-Duitse Oorlog, volgde op 20 september de In-name van Rome. Na een volksraadpleging werden Lazio en Rome door het in 1861 opgerichte koninkrijk Italië geannex-

eerd. De politieke macht van de kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders was in Italië door de liberaal-nationalisten vrij-wel tenietgedaan. Alhoewel de Kerkelijke Staat in 1870 had opgehouden te bestaan, kon de Heilige Stoel, als zelfstandig subject van volkerenrecht, diplomatieke betrekkingen blijven onderhouden. De paus beschouwde zichzelf na het verlies als de gevangene v.h.Vaticaan en wilde het grondgebied niet verlaten. Opeenvolgende pausen bleven de legitimiteit van

de annexatie van 1870 bestrijden. Deze situatie duurde bijna 60 jaar, tot 1929. Toen ondertekenden Pius XI en Mus-solini voornoemd verdrag. Hierin werd bepaald dat de paus het huidige kleine stukje grondgebied als soevereine staat toegewezen kreeg.

Extraterritoriale bezittingen

De Heilige Stoel heeft ook bezittingen op Italiaans grondgebied.[4] Deze bezittingen, meest kerken en kantoorgebou-wen, zijn dus geen Vaticaans grondgebied. Volgens het Verdrag van Lateranen hebben deze bezittingen echter een ex-traterritoriale status, vergelijkbaar met de status van een ambassade. Dezelfde extraterritoriale status geldt voor alle kerken in Italië, indien en zolang de paus daarin deelneemt aan godsdienstige ceremonieën, zonder dat deze openstaan voor het publiek.

Buiten het Vaticaan, maar binnen Rome

• Het complex van San Giovanni in Laterano (een basiliek), het Lateraanse Apostolische Paleis met zijn bijgebouwen en de Scala Santa.

• De basiliek van Santa Maria Maggiore met zijn bijgebouwen.

• De basiliek van Sint-Paulus buiten de Muren met bijgebouwen.

• Het paleis van de Cancelleria.

• Het Palazzo di Propaganda Fide.

• Het paleis van Sint-Callixtus in Trastevere.

• Het Palazzo del Sant'Offizio met aangrenzend de zetel van de Congregatie voor de Geloofsleer.

• Het Palazzo dei Convertendi, de zetel van de Congregatie voor de Oosterse Kerken.

• Het Vicariato-paleis (voorheen de zetel v.d.diocesane curie van Rome, die er nog steeds een aantal kantoren heeft).

• Het Palazzo delle Congregazioni ai Propilei.

• Het Palazzo Pio, extraterritoriaal sinds 1979 (met uitzondering van panden die nu de thuisbasis van het Auditorium vormen) in plaats van het paleis van Dataria dat niet langer eigendom is van de Heilige Stoel.[5]

• Het Pontificio Seminario Romano Minore.

• De gebouwen op het Janiculum (Romence Pio Pauselijke College, Pauselijke Oekraïense Universiteit van St. Josaphat, Pauselijke Noord-Amerikaanse College, ziekenhuis van het Kindje Jezus, de kerk en het klooster van St. Onofrio, Pauselijke Stedelijke Universiteit, het gebied van Technical Services van de Heilige Stoel, het college International Santa Monica, General curie van de Sociëteit van Jezus, Instituut van het kind Maria, Kerk van de Heiligen Michaël en Magnus, gebouwen van de Calasanziane Zusters, de Zusters van Ons Huis en de gebouwen op Borgo Santo Spirito grenzend aan de curie van de Jezuïeten).

Buiten Rome

Castel Gandolfo en het meer van Albano

• Het pauselijk paleis, Villa Barberini en de Villa Cybo (met aanliggende tuinen) in de stad Castel Gandolfo.

• Het gebied van Santa Maria di Galeria, waar de antennes van Radio Vaticaan staan. Dit gebied werd door Italië geschonken aan de Heilige Stoel op 8 oktober 1951.

Bezienswaardigheden

De belangrijkste gebouwen van Vaticaanstad, die tevens allemaal op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staan, zijn:

• de Sint-Pietersbasiliek aan het Sint-Pietersplein

• de Sixtijnse Kapel

• de Vaticaanse Musea

• de Vaticaanse tuinen

• het Apostolisch Paleis

Niet voor toeristen en pelgrims, maar wel voor geaccrediteerde wetenschappers toegankelijk zijn de Biblioteca Apos-tolica Vaticana en het Archivio Segreto Vaticano.

Bevolking

Vaticaanstad heeft naar schatting 1.000 (2015) inwoners. De bevolking van Vaticaanstad bestaat voornamelijk uit gees-telijken, met inbegrip van priesters, zusters en de befaamde Zwitserse Garde. Er werken ongeveer 3000 leken, maar deze wonen niet binnen het Vaticaan.Er bestaat een nationaliteit van Vaticaanstad, zodat hoge geestelijken kunnen rei-zen met een paspoort van het Vaticaan en diplomatieke status kunnen krijgen in landen waar hun geloofsbrieven zijn geaccepteerd. Op 31 december 2011 bezaten 594 personen de nationaliteit van Vaticaanstad (71 kardinalen, 307 andere mannelijke geestelijken, één non, 109 leden van de Zwitserse Garde en 55 leken).[6] Bijna al deze mensen hebben een 

dubbele nationaliteit en behielden hun oorspronkelijke nationaliteit tijdens hun werk voor het Vaticaan. Men krijgt de nationaliteit uitsluitend door naturalisatie, niet door geboorte. De meeste Italianen die voor het Vaticaan werken, heb-ben niet de Vaticaanse nationaliteit.

Bestuur

Het gebouw van de bestuursdienst van Vaticaanstad, gelegen achter de Sint-Pietersbasiliek in de Vaticaanse tuinen

Vaticaanstad heeft een eigen bestuursdienst. Deze staat los van de Romeinse Curie, die verantwoordelijk is voor het bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk. De wetgevende macht voor Vaticaanstad wordt uitgeoefend door de Pauselijke Commissie voor de Staat Vaticaanstad, die uit vijf kardinalen bestaat onder leiding van een president. De rechterlijke macht voor Vaticaanstad wordt uitgeoefend door een Rechtbank van eerste aanleg, een Hof van beroep en een Hof van Cassatie. Hier kunnen zowel civiele als strafzaken worden voorgelegd en er kan in beroep worden gegaan. In Vaticaan-

stad geldt in principe het Italiaanse recht, voor zover daar niet door middel van eigen wet- en regelgeving van is of wordt afgeweken. Met ingang van 1 januari 2009 worden Italiaanse wetten eerst uitdrukkelijk goedgekeurd om ook in Vaticaanstad geldigheid te krijgen. De uitvoerende macht van Vaticaanstad wordt uitgeoefend door het Bestuur van de Staat Vaticaanstad (Governatorato dello Stato della Città del Vaticano), dat onder leiding staat van de speciaal gedele-geerde. Hieronder ressorteren diverse afdelingen die verantwoordelijk zijn voor de dagelijkse gang van zaken in het ministaatje. Zo heeft Vaticaanstad onder meer een eigen brandweer en een eigen politiedienst onder de naam Gen-darmerie van Vaticaanstad. Daarnaast is er de Zwitserse Garde, die verantwoordelijk is voor de beveiliging van de paus.

Economie

Vaticaanstad gebruikt de euro als betaalmiddel met een afbeelding van de paus erop. Er is ook een bank, het Instituut voor Religieuze Werken, die doorgaans de Vaticaanse Bank wordt genoemd, maar haar inkomsten bestaan voornamelijk uit giften.[bron?]

Media

Het Vaticaan (met eigen landcode) heeft een officiële website, radiostation, en satelliet-tv. Het dagblad van het Vaticaan heet L'Osservatore Romano.