Huidkanker[1] is een kwaadaardige celwoekering (kanker) van cellen die in de huid voorkomen.

Types huidkanker

Er zijn drie typen huidkanker die samen meer dan 99% van het totaal uitmaken; afhankelijk van het soort 

huidcel waar de woekering van uit gaat spreken we van:

*Basaalcelcarcinoom - de minst gevaarlijke vorm, ca 80%

*Plaveiselcelcarcinoom - gaat uit van keratinocyten, ca 15%

*Melanoom - gaat uit van pigmentcellen Hoewel dit type maar 5% van het totaal uitmaakt is het de belang-rijkste oorzaak van sterfte aan huidkanker.

Meer zeldzame types huidkanker

*Keratoacanthoom: eigenlijk geen huidkanker, maar een op plaveiselcelcarcinoom lijkende snelgroeiende tu-mor, die zich goedaardig gedraagt en vaak vanzelf verdwijnt. Omdat de patholoog door de microscoop niet goed het onderscheid kan zien met een plaveiselcelcarcinoom, wordt een keratoacanthoom in het algemeen toch verwijderd.

*Adnextumoren, uitgaande v.d.huidaanhangselen. Histologisch vertonen deze tumoren kenmerken van haar-

zakjes, talgklieren, of zweetklieren; al deze weefseltypes worden gevormd door keratinocyten in de opper-huid met een speciale functie.

*Merkelcelcarcinoom. Merkelcellen zijn cellen in de opperhuid die mogelijk een gevoelsfunctie hebben. Het merkelcelcarcinoom is zeer zeldzaam maar heel kwaadaardig.

*Atypisch fibroxanthoom.

*Sarcomen: tumoren die uitgaan van bindweefsel. Dit kunnen fibroblasten in de huid zijn (dermatofibrosar-coma protuberans (huidbindweefselkanker), of bloedvaten (angiosarcoom, zoals kaposisarcoom).

*Huidlymfomen: tumoren die uitgaan van leukocyten (witte bloedcellen) die de huid als thuisbasis hebben (skin-homing). Binnen deze groep het meest voorkomende type is een T-cellymfoom: mycosis fungoides.

*Ook kunnen in de huid (natuurlijk) metastasen van interne tumoren voorkomen, zoals borstkanker of leuke-

mie (leukaemia cutis). In zeldzame gevallen kan dit het eerste symptoom van de onderliggende kanker zijn.

Epidemiologie

De eerste drie soorten huidkanker kunnen elk veroorzaakt worden door uv-straling. Risicofactoren voor het ontwikkelen van melanoom zijn, intermitterende (met tussenpozen) blootstelling aan de zon en verbranding door de zon. Voor langdurige blootstelling aan de zon, in verband met het beroep dat men uitoefent, geldt dit niet.[3] Huidkanker kan ook ontstaan door inwerking van kankerverwekkende stoffen zoals benzeen.[4]

De kansen op genezing bij het veel voorkomende plaveiselcelcarcinoom en met name het basaalcelcarcinoom, dat vrijwel nooit metastaseert zijn gunstig bij tijdige ontdekking en verwijdering,maar die bij het (veel zeld-

zamere) melanoom niet. Het melanoom is daarmee ondanks zijn relatief lage incidentie verantwoordelijk voor twee derde van het aantal sterfgevallen als gevolg van huidkanker. Voor al deze drie vormen van huid-kanker geldt dat ze de laatste decennia snel in voorkomen toenemen; bij vrouwen jonger dan 40 jaar sinds de jaren 70 mogelijk zelfs verdrievoudigd. Waar dit voorheen slechts 13 per 100.000 vrouwen trof,werden deze huid-kankers in 2003 bij 32 vrouwen op 100.000 vastgesteld. Daarbij is er een relatie tussen de sociaal-economi-

sche status v.e.persoon en zijn of haar risico op huidkanker. De belangrijkste oorzaak wordt echter toch gezocht in een leefstijl waarbij zonblootstelling gedurende het leven sterk is toegenomen. In het bijzonder is zonnebaden zonder bescherming schadelijk. (er wordt aangeraden maximaal 15 minuten lang in de zon te liggen). Met name personen die in het verleden blaren hebben gehad als gevolg van zonnebrand blijken een verhoogd risico op huidkanker te hebben. Verder lopen personen die buiten werken, zoals agrariërs en bouw-vakkers een aanzienlijk vergroot risico op huidkanker.[5] Opvallend daarbij is dat juist deze laatste groep niet snel geneigd is zich op de aanwezigheid van huidkanker te laten controleren.

Detectie en diagnose

Bij de behandeling van huidkanker is het belangrijk een plek zo vroeg mogelijk te behandelen,omdat daarmee

zowel de kans op overleven toeneemt alsmede de zwaarte van de behandeling afneemt. De detectie van huid-kanker in een vroeg stadium is daarom van waarde. De meest voor de hand liggende methode van detectie is een regelmatige controle door een gespecialiseerde arts.Daarbij staan hem of haar verschillende ondersteu-

nende technologieën ter beschikking. Een techniek die voor opsporing van melanomen weleens wordt toege-past (maar alleen bij mensen met grote aantallen moedervlekken) is het zogeheten "mole-mapping", waarbij door middel van een foto het aantal donkere vlekken op de huid wordt bijgehouden en op verandering wordt gecontroleerd. De ontwikkeling van een individuele plek is van voorspellende waarde, zodat het maken van een (dermatoscopische) opname met een digitale dermatoscoop de arts kan helpen bij het opsporen van verdach-te plekken. Bij de detectie van non-melanoma huidkanker kan men gebruikmaken van fluorescentie detectie. Hierbij worden door middel van in liposomen verpakt 5-aminolevulinezuur in combinatie met een fluorescen-tie detectie systeem de verdachte plekken opgespoord.[6][7] Deze laatste technologie is des te interessan-ter, daar met name non-melanoma huidkanker vanwege de weinig opvallende kleur maar moeilijk op te sporen is. Dit wordt echter maar heel weinig gedaan; vrijwel alle huidkankers worden opgespoord door inspectie, in-dien nodig gevolgd door een biopsie (afnemen van een monster) dat vervolgens microscopisch wordt onder-zocht. Een vuistregel die behalve door artsen ook voor gebruik door het publiek geschikt is, is de ABCDE-regel, waarmee van moedervlekken kan worden bepaald of het de moeite is ze eens nader te bekijken. Zie hiervoor melanoom. Nadat een verdachte plek of een groep verdachte plekken is opgespoord, zal de arts een diagnose stellen. Daarbij zal deze vaak een dermatoscoop gebruiken. Bij dermatoscopie van gepigmenteerde huidplekken zijn er verschillende methoden om de waargenomen afwijkingen in een systeem te duiden ter bepaling van de kans op een melanoom, zoals, de Menzies methode en de zeven punten checklist.[8] Ook bij de diagnose van non-melanoma huidkanker is een dermatoscoop vaak nuttig, waarbij gezien het belang van de bloedvaten de arts een voorkeur zal hebben voor een gepolariseerde dermatoscoop. Mocht een arts twijfe-len over een bruine plek, dan zal hij deze geheel wegsnijden en ter beoordeling naar een pathologisch labo-ratorium sturen. Bij een plek die verdacht is voor een non-melanoma vorm van huidkanker kan met een min-der ingrijpend biopt volstaan worden. Op termijn zullen deze invasieve methoden mogelijk deels vervangen kunnen worden door meer moderne technologieën zoals two-photon laser-scanning fluorescence microscopy

[9] en optical coherence tomography.[10].

Behandeling

De meest toegepaste behandelingen bij huidkanker zijn:

*excisie (wegsnijden) van de plek in zijn geheel, gevolgd door microscopisch onderzoek of de verwijdering compleet is, en nacontroles van de patiënt gedurende een bepaalde periode.

*op lastige plaatsen komen bij basaalcelcarcinoom complexere vormen van (chirurgie), in het bijzonder Mohs' chirurgie in aanmerking;zeker bij melanoom is complete chirurgische verwijdering de enige in aanmerking ko-

mende eerste behandeling. Afhankelijk van het stadium kan ook nog verwijdering van lymfklieren in het aan-gedane gebied nodig zijn. Andere methoden kunnen (zelden) weleens worden toegepast, afhankelijk van loca-tie, aard en groeiwijze van de tumor. Een nadeel van al deze methoden is dat men geen microscopisch onder-zoek meer kan doen van de verwijderde tumor.

*lokale cremes met fluorouracil of imiquimod (immunotherapie)

*laser ablatie;

*bevriezing (cryochirurgie);

*wegbranden (elektrodissecatie);

*bestraling (radiotherapie);

*fotodynamische therapie: bij deze techniek worden de kankercellen eerst gevoelig gemaakt voor licht, en vervolgens belicht zodat de kankercellen afsterven. Welke behandeling wordt toegepast, is afhankelijk van de plaats en grootte van de tumor en van leeftijd en conditie van de persoon bij wie de tumor wordt gecon-stateerd.

Literatuurverwijzingen

1. ↑ Omhoog naar:a b Leflot-Soetemans, C. & Leflot, G. (1975). Standaard Geneeskundig woordboek Frans-Nederlands. Antwerpen-Amsterdam: Standaard Uitgeverij.

2. Omhoog↑ http://ihm.nlm.nih.gov/luna/servlet/detail/NLMNLM~1~1~101392944~148252:-Clara-Jacobi-

3. Omhoog↑ Gandini S et al. Meta-analysis of risk factors for cutaneous melanoma: II. Sun exposure. Eur J Cancer. 2005;41:45-60.

4. Omhoog↑ Mehlman MA.Carcinogenic effects of benzene: Cesare Maltoni's contributions. Ann N Y Acad Sci. 2002 Dec;982:137-48.

5. Omhoog↑ M. Radespiel-Tröger et al., Outdoor work and skin cancer incidence: a registry-based study in Bavaria, International Archives of Occupational and Environmental Health, 2009:357-363

6. Omhoog↑ J.de Leeuw et al. Fluorescence detection and diagnosis of non-melanoma skin cancer at an early stage, Lasers in Surgery and Medicine, 2009 Feb;41(2):96-103

7. Omhoog↑ Spray onthult huidkanker, Nu.nl, 15 augustus 2006

8. Omhoog↑ R.A.Schwartz, Skin Cancer,2008, Blackwell Publishing, blz. 207-208

9. Omhoog↑ M. B.Erikson et al. Two-photon laser-scanning fluorescence microscopy applied for studies of human skin, Journal of Biophotonics, 2008:320-30

10. Omhoog↑ T.M.Jørgensen et al., Machine-learning classification of non-melanoma skin cancers from image features obtained by optical coherence tomography, Skin Research and Technology, 2008:364-9