Multiculturalisme is een maatschappelijk en politiek standpunt waarbij men gelijkwaardigheid veronderstelt van ver-schillende culturele, etnische en godsdienstige gemeenschappen binnen een bepaald afgebakend bestuurlijk gebied.[1] Meestal worden etnisch en godsdienstig verschillende gemeenschappen bedoeld. Multiculturalisme wordt als ideologie vaak gecontrasteerd met assimilatie en integratie. Sommige aspecten van multiculturalisme vloeien voort uit eerbiediging van de grondrechten voor individuen, zoals die in de Nederlandse en Belgische Grondwet zijn vastgelegd. Andere aspecten zijn daarmee in strijd.

Geschiedenis

Het woord multiculturalisme werd rond het midden van de 19e eeuw voor het eerst gebruikt door Duitse filosofen in Oosten-

rijk-Hongarije. Dit multi-etnische (maar door de Duitse cultuur en taal gedomineerde) rijk had sterk te kampen met het opko-mend nationalisme in de 19e eeuw; en werd geplaagd door opstanden onder de niet-Duitse en niet-Hongaarse inwoners. Om de-ze conflicten te doen verdwijnen verleende de Oostenrijks-Hongaarse overheid een grote hoeveelheid culturele rechten aan inheemse minderheden in de hoop zo het streven naar zelfbeschikking onder deze groepen te beperken; deze politiek werd 'multiculturalisme' gedoopt.[2] Na de Tweede Wereldoorlog komt de theorie van het cultuurrelativisme sterk op; deze stelt dat culturen niet vergeleken kunnen worden omdat iemand nooit onpartijdig (ieder mens wordt immers gevormd door de eigen cultuur) een vreemde cultuur kan beoordelen aan-gezien er altijd sprake is van standplaatsgebondenheid. Met de toestroom van grote groepen arbeidsmigranten in veel West-Europese landen begin jaren zestig rees ook de vraag hoe om te gaan met de verschillende culturele achtergronden van deze migranten. Het antwoord hierop werd (vooral bij linkse partijen) gezocht bij het cultuurrelativisme, waarvan het huidige multiculturalisme als een politieke en ideologische uitloper kan worden gezien.In Nederland en Vlaanderen was er daarnaast ook grote invloed van het soevereiniteit in eigen kring-concept, een idee dat de grondslag vormde van de verzuiling aan het begin van de twintigste eeuw. Het huidige multiculturele denken verschilt dus danig van het oorspronkelijke concept,omdat bij de laatste enkel wordt gekeken naar inheemse culturele minderheden. Tegen de ja-ren zestig was deze verandering in betekenis echter nog niet definitief; zo werd de term 'multi-culturalisme' in 1957 gebruikt om de inheemse etnisch-culturele samenstelling van Zwitserland, een land met vier talen en twee religies, te beschrijven. In de huidige literatuur worden beiden definities nog steeds gebruikt, waarbij de oudste variant in iets gewijzigde vorm als de-

scriptief multiculturalisme (het vaststellen van meerdere culturen binnen een bepaald gebied) en de latere als normatief mul-ticulturalisme (het accepteren en aanmoedigen van meerdere culturen) wordt bestempeld.

Definitie

Multiculturalisme gaat ervan uit dat;

Alle culturen gelijkwaardig zijn en gelijk behandeld moeten worden.
De culturele normen en waarden van de ene cultuur niet (moreel) hoger ingeschat worden dan die v.e.andere.

Kritiek

Uit een tienjarige studie van professor Robert Putnam blijkt dat multiculturalisme het sociale vertrouwen aantast. Zijn bevindingen zijn dat naarmate de diversiteit van een maatschappij toeneemt, de sociale cohesie en het onderlinge vertrou-wen sterk afnemen.[3] Recenter meta-onderzoek van Van der Meer en Tolsma op basis van 90 onderzoeken toont echter aan dat Putnam's conclusie onjuist is. Diversiteit zorgt dus niet voor het afnemen van onderling vertrouwen. [4][5]

Etnoloog Frank Salter, onderzoeker van het Max Planck Instituut, bewees in een studie dat gemeenschappen die gelijk(er) van samenstelling zijn bereid zijn veel meer en altruïstischer te investeren in elkaar dan etnisch verdeelde gemeenschap-pen.[6]

Etnische diversiteit is eveneens een politiek-economische risicofactor. Er bestaan verbanden tussen etnische diversiteit en economische ongelijkheid en (een negatief verband met) economische groei. Ook kan etnische diversiteit sneller tot instabiliteit leiden, indien etnische afkomst een politieke factor wordt en wanneer men in bepaalde omstandigheden bereid is over te gaan tot geweld. [7]

Cultureel antropologe en voormalig emeritus-hoogleraar Prof. Dr.Lotty Eldering Universiteit van Leiden kwam na jarenlang onderzoek naar minderheden in de Nederlandse samenleving tot de conclusie dat Nederland geen multiculturele samen-leving is, omdat er vanuit de samenleving een sterke druk op allochtonen wordt uitgeoefend om zich aan te passen aan de Nederlandse cultuur.[8]

Hoogleraar Maurice Crul stelt dat het idee van gelijkwaardigheid van culturen naïef is, omdat de tolerantie voor sommige culturele gewoontes de weg open zet voor de onderdrukking van andere.[9]